Editor’s Note 508 : ชีวิตคือการเดินทาง

ตั้งแต่สมัยหนุ่มๆ ป๊าโดนหมอดูทักว่าจะตายเพราะเครื่องบินตก เขาจึงไม่เคยขึ้นเคร่ืองบินเลยตลอดชีวิต

ถ้าจะต้องเดินทางไปไหนไกลๆ เขาเลือกไปทางรถไฟเท่านั้น ขนาดรถทัวร์ก็ยังไม่ยอมขึ้น สำหรับเขา มันยังไม่ปลอดภัยเพียงพอ การเดินทางระยะไกลสุดที่เขาเคยไปคือการนั่งรถไฟไปเยี่ยมลูกๆ ที่เติบโตและแยกย้ายออกไปทำงาน สร้างครอบครัวที่ต่างจังหวัด

ไม่รู้ว่าเพราะความงมงาย หรือเพราะเขาตระหนี่ถี่เหนียว การเกิดเป็นลูกคนจีนรุ่นที่สองทำให้เติบโตมากับความขาดแคลน และต้องทำงานหนักตั้งแต่เด็ก กิจวัตรคือการทำงานค้าขายตั้งแต่เช้าจรดเย็น ไม่เคยคิดว่าชีวิตนี้ต้องมีวันหยุดยาวแล้วต้องเดินทางไปเที่ยวไหน

เขาซื้อรถคันแรกในชีวิตตอนหลังแต่งงานใหม่ๆ เป็นรถแวนยี่ห้อดัตสัน ซื้อมือสองมาในราคาเมื่อสมัยสี่สิบห้าสิบปีก่อนนั้นแค่แปดหมื่นกว่าบาท เอาไว้ใช้ขับตระเวนส่งก๋วยเตี๋ยวและรับส่งลูกๆ ไปโรงเรียน

โรงเรียนของพวกเราอยู่ในเส้นทางที่เขาขับไปส่งของอยู่แล้ว พี่น้องจะนั่งอัดกันอยู่ที่เบาะหลัง ในรถอันคละคลุ้งไปด้วยกลิ่นหืนของน้ำมันพืชที่ใช้ชโลมเส้นก๋วยเตี๋ยว แวะจอดริมถนนหน้าร้านก๋วยเตี๋ยวเป็นจุดๆ ทุกเช้าเราถึงหน้าโรงเรียนพร้อมกับเสียงเพลงสยามานุสติและรายการข่าวในวิทยุ

จนถึงวันที่เกษียณ รถแวนคันนี้ถูกขายไปพร้อมกับกิจการทั้งหมด ลูกเต้าโตเป็นหนุ่มสาวและย้ายออกจากบ้านไป เขานอนอยู่กับบ้าน ฟังเพลง ดูทีวี เปิดดีวีดีหนังจีนเก่าๆ เป็นเพื่อนระหว่างวัน

หลายปีก่อนตอนผมซื้อรถคันแรกของตัวเอง แม่ถามว่าช่วยซื้อเป็นเกียร์ธรรมดาได้ไหม ป๊าจะได้ใช้ขับด้วยในวันเสาร์อาทิตย์ เขาขับรถเกียร์อัตโนมัติไม่เป็น วันที่เราไปรับรถใหม่ด้วยกัน ป๊ายิ้มและบอกว่า แปลกดีที่รถคันแรกในชีวิตของเขาคือดัตสัน และรถคันสุดท้ายในชีวิตของเขาคือนิสสัน ผมนึกตำหนิตัวเองว่าน่าจะมีเงินทองมากกว่านี้ เพื่อจะได้ซื้อรถคันใหญ่และหรูหรากว่านี้ให้เขาขับ

ป๊าขับรถได้จนถึงอายุแปดสิบ แม้ว่าในช่วงหลังๆ มานี้เขาขับแล้วรถจะกระตุกๆ เพราะขาซ้ายเริ่มไม่ค่อยมีแรงเหยียบคลัตช์ แต่ทักษะในการขับนั้นฝังลึกอยู่ในเนื้อหนังและเส้นประสาท พอลงไปนั่งอยู่หลังพวงมาลัย ทุกอย่างก็เหมือนเข้าสู่โหมดออโต้ไพลอต ไม่ต้องคิด ไม่ต้องตัดสินใจอะไรมาก แค่เคลื่อนที่ไปให้ถึงจุดหมาย คือตลาดสดและศูนย์การค้าละแวกบ้าน ระยะทางไกลออกไปไม่กี่กิโลเมตร โดยใช้เวลาไม่กี่นาที

บางเสาร์อาทิตย์ผมชวนเขานั่งรถไปกินอะไรดีๆ ที่ร้านอาหารไกลบ้านออกไป เขาอิดออดไม่อยากไป บอกว่านั่งรถนานๆ ไม่ได้แล้ว นั่นเท่ากับว่าตลาดสดเพราะปวดฉี่และอั้นไม่อยู่ และศูนย์การค้าละแวกบ้านเป็นสองสถานที่สุดท้ายที่เขาสามารถพาตัวเองเดินทางไปได้

แตกต่างอย่างสุดขั้วไปจากพวกเราที่ยังมีกำลังวังชา สามารถออกเดินทางไปท่องเที่ยวทั่วโลก ชอบโพสต์ภาพเซลฟีมีฉากหลังเป็นดินแดนอันไกลโพ้นทุกสุดสัปดาห์ เพื่อนฝูงวัยเดียวกันกับเราไปร่วมงานวิ่งมาราธอนทั่วโลก ปีนป่ายไปถึงยอดเขาสูง ดำดิ่งลงไปถึงก้นสมุทร โลกของคนหนุ่มสาวรุ่นใหม่ช่างกว้างใหญ่ไพศาลไม่มีจบสิ้น ในขณะที่โลกของคนแก่ชรานั้นเล็กลง คับแคบลง

ร่างกายของป๊าผอมแห้งเล็กลงๆ สวนทางกับเนื้องอกในต่อมลูกหมากที่ใหญ่ขึ้นๆ ครั้งหลังสุดที่พาเขาไปสแกนสมอง มองเห็นภาพในจอเป็นเนื้อสมองที่หดฝ่อลงๆ สวนทางกับโพรงน้ำในสมองที่ขยายใหญ่ขึ้นๆ

บางวันผมกลับจากทำงานตอนค่ำมืด มองไปบนเตียงนอนของเขา เห็นเงาตะคุ่มๆ เหมือนหมอนซุกในกองผ้าห่ม พอมองดูดีๆ จึงรู้ว่าเป็นตัวของเขาที่ดูหดเล็กลงไปอย่างรวดเร็วจนน่าตกใจ

คนเราเกิดมา เติบโต ข้ามผ่านวันเวลาไป โดยยึดครองพื้นที่ปริมาณหนึ่งเป็นของตัวเอง จากวัยเด็กตีนเท่าฝาหอย กลายเป็นหนุ่มสาวรุ่นฉกรรจ์แกร่งกร้าว เราตัวใหญ่ขึ้น ใหญ่ขึ้น กินพื้นที่บนโลกนี้มากขึ้น มากขึ้น ต้องการบ้านหลังใหญ่ รถคันใหญ่ ขับออกไปทำงานไกลๆ ใส่สนีกเกอร์สรุ่นใหม่เบอร์สี่สิบกว่า

จนถึงวันที่เราไม่สามารถไปไหนได้อีก เพราะจดจำทิศทางไม่ได้ คิดตัดสินใจไม่ทัน อีกทั้งต่อมลูกหมากก็กดทับกระเพาะปัสสาวะจนต้องเข้าห้องน้ำทุกๆ สิบนาที

คนเราพอแก่ตัวลง เวลาเหลือน้อย ขนาดตัวหดเล็กลง ระยะทางในชีวิตก็จะหดสั้นลงไปด้วย จนถึงที่สุด การเดินทางของเราจะขึ้นอยู่กับปริมาตรของกระเพาะปัสสาวะที่เหลืออยู่

ไม่ต้องพูดถึงระยะมาราธอนหรือมินิมาราธอนว่าจะทำเพซได้เท่าไหร่ จะทำลายสถิติตัวเองได้หรือไม่ ไม่ต้องพูดถึงทริปเอเวอเรสต์หรือโบรโม เพราะแค่ลุกเดินจากเตียงนอนเพื่อไปเข้าห้องน้ำได้ทันตอนกลางดึกก่อนจะทำเลอะเทอะ นั่นคือความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของวัยวันแบบนั้น

พื้นที่ เวลา และระยะทาง เป็นสิ่งสะท้อนถึงการดำรงอยู่ของเรา

ผมนึกถึงพิธีกงเต๊กในงานศพของอาม่าเมื่อสิบกว่าปีก่อน เราลูกหลานหลายสิบชีวิตเดินวนเป็นวงกลมอยู่ในศาลาวัด เป็นพิธีกรรมสัญลักษณ์ว่ากำลังพาอาม่าออกเดินทางไปส่งที่ภพหน้า แล้ววันต่อมาเรานั่งรถทัวร์คันใหญ่ บรรทุกศพไปฝังยังฮวงซุ้ยที่จังหวัดชลบุรี

ความตายของคนจีนรุ่นโบราณยังต้องการพื้นที่ เวลา และระยะทาง เพื่อยืนยันว่าเขาเคยมีชีวิตอยู่ และเมื่อจากไปแล้วก็ยังคงดำรงอยู่ในความทรงจำ

ในขณะที่แม่กับป๊าไม่สนใจพิธีโบร่ำโบราณแบบนั้นแล้ว เขาบอกว่าถ้าถึงวาระของพวกเขา ให้ลูกหลานจัดพิธีสวดที่วัดแค่ไม่กี่วันแล้วก็เผา เอาเถ้าไปโปรยทิ้งที่ปากแม่น้ำสักแห่ง พวกเขาไม่ต้องการเป็นภาระให้กับคนรุ่นหลัง

ผมนึกถึงผงเถ้าที่ค่อยๆ จมลงในผืนน้ำ เป็นอาหารของปลาน้อยใหญ่แถวนั้น ส่วนหนึ่งฟุ้งกระจายล่องลอยอยู่ในอากาศ ส่วนที่เหลือก็ไหลเรื่อยออกไปทางปากแม่น้ำ

สุดท้ายแล้วสรรพสิ่งก็หลอมรวมกับท้องฟ้าและท้องทะเลอันกว้างใหญ่ สักวันเราทุกคนก็จะได้ว่ายน้ำข้ามมหาสมุทร ได้ขึ้นไปโบยบินบนท้องฟ้าด้วยกันทุกคน

จนถึงวันนี้ ป๊าขับรถไม่ไหวอีกแล้ว แม่ถามว่าเอารถคันนี้ไปเทิร์นได้สักเท่าไหร่ ช่วยไปหาซื้อคันใหม่ คราวนี้ถ้าอยากได้รถเกียร์ออโต้ก็ตามใจ หวังว่าอีกสักพักป๊าอาการทุเลาลงพอจะลุกจากเตียงได้ เราจะได้พาเขาไปหาอะไรกินข้างนอกบ้านบ้างก็จะดี