ตัวเลขไม่มีแค่ one, two, three รู้จัก prefix ที่ใช้ขยายความหมายเพื่อบอกจำนวน

ตัวเลข คือสิ่งสำคัญในการคิดคำนวณสิ่งต่างๆ รอบตัว ในชีวิตประจำวัน เราไม่อาจหลีกเลี่ยงการใช้ตัวเลขและคณิตศาสตร์ได้เลย นอกจากจะใช้ในการคำนวณแล้ว ตัวเลขยังถูกใช้เป็นส่วนประกอบของคำต่างๆ เพื่อขยายความหมายที่เกี่ยวเนื่องกับจำนวนอีกด้วย

        ปกติในคำศัพท์ภาษาอังกฤษจะไม่ได้ใช้ one, two, three เป็นคำขยาย แต่จะใช้รูปแบบของ prefix หรือคำอุปสรรคซึ่งมาจากภาษาละตินหรือกรีกแทน ในบทความนี้จะพาผู้อ่านไปรู้จัก prefix ของตัวเลข เพื่อความเข้าใจคำศัพท์และช่วยในการแปลความหมายได้รวดเร็วยิ่งขึ้น

1 = uni- / mono- / prim- / proto-

        เลข 1 ถือว่ามีความสำคัญมากที่สุด เพราะบอกถึงลำดับที่มาก่อน, สิ่งที่เป็นที่สุด, สิ่งที่มีเพียงหนึ่งเดียว ดังนั้น prefix สำหรับเลข 1 ที่ใช้ระบุความหมายถึงสิ่งที่มีเพียงหนึ่ง จึงมีค่อนข้างมาก เช่น

        uni- มาจากภาษาละติน unus ใช้สำหรับบอกจำนวน (Cardinal number)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – unite (v.) รวมตัวกัน (ในกลุ่มคน)

        – unify (v.) รวมสองสิ่งหรือมากกว่าให้เป็นหนึ่งเดียว

        – unique (adj.) เป็นเอกลักษณ์ที่มีเพียงหนึ่งเดียวบนโลก

        – unisex (adj.) มีลักษณะเป็นเพศเดียว หรือไม่แบ่งแยกชายหญิง เช่น unisex name ชื่อที่ใช้ได้ทั้งสองเพศ

 

        mono- มาจากภาษากรีก μόνος (monos)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – monorail (n.) รถไฟรางเดี่ยว

        – monopoly (n.) การทำธุรกิจแบบผูกขาด คือมีเพียงองค์กรเดียวที่บริหารสินค้าหรือบริการชนิดใดชนิดหนึ่ง

        – monotone (n.) การร้องเพลงที่มีระดับเสียงเดียว

        – monogamy (n.) การมีความสัมพันธ์แบบผัวเดียวเมียเดียว

 

 

        prim- มาจากภาษาละติน primus ใช้สำหรับบอกลำดับ (Ordinal number) 

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – primary และ prime มาเป็นลำดับแรก, สำคัญที่สุด

        – premier อันดับแรก, ผู้นำคณะรัฐบาล

        – premiere (n.) การฉายภาพยนตร์หรือการแสดงรอบปฐมทัศน์

        – primate (n.) สัตว์อันดับวานรในอนุกรมวิธาน (taxonomy) ตั้งชื่อโดย Carl Linneaus ผู้คิดค้นการตั้งชื่อวิทยาศาสตร์แบบทวินาม มนุษย์ก็อยู่ในอันดับนี้ด้วย ถือเป็นสัตว์ที่มีคุณค่ามากที่สุดตามความคิดคนสมัยก่อน

 

        proto- มาจากภาษากรีก πρῶτος (protos) ใช้บอกลำดับเช่นเดียวกับ primus ในภาษาละติน

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – prototype (n.) ต้นแบบของสิ่งประดิษฐ์ ก่อนสร้างเพื่อใช้งานจริง

        – protostar (n.) ดาวฤกษ์ก่อนเกิดที่อยู่ในช่วงรวมแก๊สต่างๆ ในอวกาศ ให้มากพอที่จะเกิดปฏิกิริยาฟิวชั่นเพื่อกำเนิดเป็นดาวฤกษ์ที่มีแสงสว่างในตัวเอง

        – proton (n.) โปรตอน อนุภาคพื้นฐานของอะตอม

 

 

2 = bi- / di- / duo

        เลข 2 เป็นลำดับถัดมาจาก 1 ทำให้มีความสำคัญพอสมควร และมี prefix ที่ใช้แทนเลข 2 มากเช่นเดียวกัน เช่น

        bi- มาจากภาษาละติน bis แปลว่า สองครั้ง (twice)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – binary (n.) เลขฐานสอง ที่ตัวเลขประกอบด้วย 0 และ 1 สำหรับใช้ในระบบคอมพิวเตอร์

        – bilingual (adj.) ซึ่งพูดสองภาษา

        – binocular (n.) กล้องส่องทางไกล หรือกล้องสองตา

        – bisexual (adj.) รสนิยมทางเพศที่ชอบได้ทั้งชายและหญิง

        – bicycle (n.) จักรยาน (มีสองล้อ)

 

        di- มาจากาษากรีก δίς (dis) แปลว่า สองครั้ง (twice) เช่นกัน

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – dilemma (n.) สภาพยากลำบากต่อการตัดสินใจ เมื่อมีตัวเลือก 2 ตัวที่มีน้ำหนักมากพอที่จะเลือกได้ทั้งคู่

        – digraph (n.) อักษร 2 ตัวที่ออกเป็นเสียงเดียวเช่น ch, sh, th

        – dialogue (n.) บทสนทนาระหว่างคนสองคน

 

        duo- หรือ du- มาจากภาษาละติน duo และกรีก δύο (duo)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – duet (n.) การเล่นดนตรีที่ใช้นักดนตรีสองคนบรรเลงเพลง

        – duplicate (v.) จำลอง, คัดลอก, ทำซ้ำ

        – dual (adj.) ประกอบด้วยสองส่วน

        – double (adj.) เพิ่มเป็น 2 เท่า

 

3 = tri-

        tri- มาจากภาษาละติน tres และภาษากรีก τρεῖς (treis)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – triangle (n.) สามเหลี่ยม

        – tricolor (n.) ธงไตรรงค์ (ธงสามสี)

        – trinity (n.) สิ่งที่มี 3 คน หรือ 3 สิ่ง เช่น พระตรีเอกานุภาพในศาสนาคริสต์ ประกอบด้วยพระบิดา พระบุตร และพระจิต

        – triathlon (n.) ไตรกีฬา ประกอบด้วยว่ายน้ำ ขี่จักรยาน และวิ่ง

        – trilogy (n.) ไตรภาค คือ หนังสือหรือภาพยนตร์ที่เนื้อเรื่องมี 3 เล่ม หรือ 3 ภาค

        – triple (v.) เพิ่มเป็น 3 เท่า

 

 

4 = quadri- / tetra-

        quadri- มาจากภาษาละติน quattuor

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – quarter (n.) เศษ 1 ส่วน 4

        – quadrennial (n.) เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นทุก 4 ปี เช่น กีฬาโอลิมปิก การแข่งขันฟุตบอลโลก

        – quadruple (v.) เพิ่มเป็น 4 เท่า

 

        tetra- มาจากภาษากรีก τέτταρες (tettares)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – tetrahedron (n.) ทรงสี่หน้า ที่ประกอบด้วนสามเหลี่ยมด้านเท่า 4 รูปประกบกัน

        – tetroxide (n.) สารประกอบที่มีออกซิเจน 4 อะตอม

        – tetris (n.) เกมเรียงบล็อกที่แต่ละบล็อกมี 4 ชิ้นย่อยประกอบเป็นรูปทรงต่างๆ กัน

 

 

5 = quin- / penta-

        quin- มาจากภาษาละติน quinque

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – quintuple (v.) เพิ่มเป็น 5 เท่า

        – quintuplet (n.) แฝดห้า

        – quintet (n.) กลุ่ม 5 คน

 

        penta- มาจากภาษากรีก πέντε (pente)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – pentagon (n.) ห้าเหลี่ยม

        – pentagram (n.) ดาวห้าแฉก

        – pentathlon (n.) ปัญจกรีฑา ประกอบด้วยฟันดาบ ว่ายน้ำฟรีสไตล์ 200 เมตร ขี่ม้าข้ามเครื่องกีดขวาง วิ่งวิบาก 3,200 เมตร และยิงปืน

 

 

6 = sexa- / hexa-

        sexa- มาจากภาษาละติน sex

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – sextuple (v.) เพิ่มเป็น 6 เท่า

        – sextet (n.) กลุ่ม 6 คน

 

        hexa- มาจากภาษากรีก ἕξ (hex)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – hexagon (n.) หกเหลี่ยม

        – hexane (n.) สารประกอบไฮโดรคาร์บอน ที่มีคาร์บอน 6 โมเลกุลเรียงด้วยพันธะเดี่ยว

 

7 = sept- / hepta-

        sept- มาจากภาษาละติน septem

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – septuple (v.) เพิ่มเป็น 7 เท่า

        – September (n.) เดือนกันยายน

 

        hepta- มาจากภาษากรีก ἑπτά (hepta)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – heptagon (n.) เจ็ดเหลี่ยม

        – heptathlon (n.) สัตตกรีฑา ประกอบด้วยวิ่งข้ามรั้ว 100 เมตร วิ่ง 200 เมตร วิ่ง 800 เมตร กระโดดสูง กระโดดไกล ทุ่มน้ำหนัก และพุ่งแหลน มีในการแข่งขันประเภทหญิง

 

8 = octo-

        octo- มาจากภาษาละติน octo และภาษากรีก ὀκτώ (okto)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – octopus (n.) หมึกยักษ์ เพราะมี 8 หนวด

        – octagon (n.) แปดเหลี่ยม

        – octahedron (n.) ทรงแปดหน้า

        – October (n.) เดือนตุลาคม

 

 

9 = novem- / nona- / ennea-

        สอง prefix แรกมาจากภาษาละติน novem ใช้บอกจำนวน และ nonus ใช้บอกลำดับ ส่วนคำหลังมาจากภาษากรีก ἐννέα (ennea)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – November (n.) เดือนพฤศจิกายน

        – nonagon หรือ enneagon (n.) เก้าเหลี่ยม

 

10 = deci- / deca-

        decem มาจากภาษาละติน decem

       ตัวอย่างคำศัพท์:

        – decimal (n.) เลขฐานสิบ

        – December (n.) เดือนธันวาคม

        – decibel (n.) หน่วยวัดความดังเสียง โดยกำหนดให้ทุกความต่าง 10 เดซิเบล เสียงจะดังต่างกัน 10 เท่าแบบ log scale เช่น 20 เดซิเบลดังต่างกัน 100 (102) เท่า, 30 เดซิเบลดังต่างกัน 1,000 (103) เท่า

 

        deca มาจากภาษากรีก δέκα (deka)

        ตัวอย่างคำศัพท์:

        – decagon (n.) สิบเหลี่ยม

        – decathlon (n.) ทศกรีฑา สำหรับประเภทชาย การแข่งขันเหมือนสัตตกรีฑา แต่เพิ่มการวิ่ง 400 เมตร วิ่ง 1,500 เมตร และกระโดดค้ำถ่อ รวมเป็น 10 ชนิดกีฬาที่ต้องแข่งขันกัน

 

ข้อสังเกตการใช้ prefix เกี่ยวกับตัวเลข

         prefix ตัวเลขนิยมใช้สร้างคำศัพท์ในวิชาเคมี ฟิสิกส์ และคณิตศาสตร์ ในการใช้เรียกจำนวนอะตอมและการคำนวณเชิงวิทยาศาสตร์ ดังนั้นการรู้ว่า prefix ไหนหมายถึงจำนวนใด ก็จะช่วยในการจำชื่อสารเคมีและองค์ประกอบที่เกี่ยวข้องได้มากขึ้น

        นอกจากนี้จะเห็นว่าเดือนกันยายน (September) ถึงเดือนตุลาคม (December) ใช้ prefix ตัวเลข 7-10 มาสร้างคำเรียกเดือน ทั้งๆ ที่ตำแหน่งของเดือนจริงๆ คือเดือน 9-12 เหตุที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่าเดิมทีปฏิทินโรมันมีเพียง 10 เดือนเท่านั้น มีเดือนกันยายนถึงเดือนตุลาคมอยู่ลำดับที่ 7-10 ของปฏิทิน แต่ภายหลังมีการปรับปรุงปฏิทินโดยเพิ่มเป็น 12 เดือน เดือนใหม่ที่เพิ่มมาคือเดือนมกราคม (January) และเดือนกุมภาพันธ์ (February) ทำให้ตำแหน่งเดือน September ถึง December ต้องเลื่อนออกไป 2 เดือน เป็นเดือน 9-12 จนถึงทุกวันนี้

 

---

แหล่งข้อมูล:

• http://phrontistery.info/numbers.html
• www.factmonster.com/math-science/mathematics/numerical-prefixes 
• https://wordinfo.info