อย่างที่ตั้งใจไว้แต่แรกก่อนเริ่มทำงานที่ไร่กาแฟในปานามา ผมกำหนดเป้าหมายหลักไว้ 2 อย่างคือ การเรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับกาแฟ โดยเฉพาะในส่วนของการตรวจสอบคุณภาพผลผลิต ส่วนอีกเป้าประสงค์คืออยากหาเคล็ดลับในการ ‘อยู่กับที่กับทาง’ เพราะไลฟ์สไตล์สิบกว่าปีที่ผ่านมาไม่เคยปักหลักอยู่ที่ใดที่หนึ่งนานมากพอเลยสักครั้ง ความเคยชินในการเป็นคนเร่ร่อนจึงทำให้การปักหลักกลายเป็นเรื่องยาก ซึ่งสวนทางกับวิถีของชาวบ้านชาวช่องพอสมควร
สำหรับเป้าหมายในเรื่องการเรียนรู้ที่จะเป็นมนุษย์หยั่งรากนั้นได้ผลค่อนข้างน่าพอใจ (แต่ช่วงแรกก็หืดขึ้นคอนะ) ผมพยายามต่อสู้เพื่อจะไปให้ถึงหมุดหมายนี้ อยากมีความสุขโดยไม่ต้องเคลื่อนย้ายตัวเองไปโน้นทีนี้ที ใช้วิธีสำรวจตัวเองอย่างจริงจัง ก็เริ่มมองเห็นสาเหตุที่แท้จริงของปัญหาว่า ที่อยู่ไม่เป็นที่เป็นทางนั้น อันที่จริง ‘ข้างใน’ ของผมต่างหากที่ไม่สงบมากพอ เมื่อหน่ายสถานที่หรือสิ่งใดก็จะหนีไปยังที่อื่นๆ จะได้ไม่ต้องเผชิญหน้ากับความจริง เมื่อรู้ต้นตอของปัญหาแบบนี้แล้วก็ต้องมานั่งคิดกันล่ะว่าจะทำอย่างไรจึงจะโอเคได้
ความสงบในใจเปรียบเทียบให้เข้าใจง่าย ผมว่าก็คล้ายกับการมีสุขภาพจิตที่ดี ตรรกะง่ายๆ คือก็ต้องรู้จักเลือกกินอาหารที่หล่อเลี้ยงใจให้แข็งแรง ซึ่งไม่ได้ต่างจากสภาวะร่างกาย ถ้าเราต้องการมีสุขภาพกายดี เราก็ต้องกินอาหารที่ให้คุณค่าทางโภชนาการครบถ้วน ไม่สรรหาของแสลงซึ่งจะทำให้ป่วยไข้ได้ แปลกเหมือนกัน เรามักไม่ค่อยยอมปล่อยให้ร่างกายเราหิว คอยป้อนอาหารอยู่ตลอด อย่างน้อยๆ ก็วันละ 3 มื้อ แต่กับจิตใจ เรามักปล่อยให้มันหิวโซผอมกะหร่อง
พอคิดได้แบบนี้ว่าอาหารใจเป็นสิ่งจำเป็น คำถามต่อมาคือจะหาสิ่งมาเติมจิตใจได้จากไหน และอะไรบ้างที่รู้ว่าเติมเข้าไปแล้วดีแน่นอน ส่วนตัวมีพื้นเพด้านความเชื่อในศาสนาคริสต์ ดังนั้น การไปโบสถ์ ฟังเทศน์ นมัสการพระเจ้าที่ตัวเองศรัทธาก็เป็นสิ่งหล่อเลี้ยงข้างในได้มากทีเดียว
สันติสุขคือสิ่งที่ได้รับ เป็นความรู้สึกเต็มอิ่ม หลายครั้งมันล้นเอ่อออกมาด้วยซ้ำ การอ่านพระธรรมคำสอนในพระคัมภีร์ก็เห็นว่าเป็นสิ่งที่ดีต่อใจมาก เพราะหลักธรรมนั้นเปรียบเสมือนโคมส่องเท้าไฟส่องทาง เวลาเดินก็จะไม่สะดุดล้มเพราะมีแสงสว่างฉายนำให้ ไม่เฉพาะการไปโบสถ์ แต่ปัจจุบันนี้มีเครื่องมือมากมายช่วยเรียกสติ หาได้ง่ายบนสื่อต่างๆ โดยเฉพาะสื่อออนไลน์อย่างยูทูบ หรือเพจต่างๆ คำสอนคำแนะนำดีๆทั้ งจากกูรูผู้เข้าใจชีวิต ไม่ว่าจะเป็นครูสอนศาสนาต่างๆ ผมว่าปรัชญาพุทธก็น่าสนใจมากเช่นกัน เพราะแก่นนั้นสอนให้รู้จักปล่อยวาง ให้อยู่กับปัจจุบัน (here and now) หรือนักจิตวิทยานักวิชาการ แม้กระทั่งนักเดินทางหลายท่านก็ทำรายการที่เป็นประโยชน์และสอดรับยุคดิจิตอล ทำให้คนรุ่นใหม่เข้าถึงง่าย
อาหารเติมให้แก่ใจนี่เองที่ส่งผลให้ในที่สุดเมื่อสุขภาพใจแข็งแรง ผมก็พบว่าไม่จำเป็นต้องเคลื่อนย้ายตัวเองก็อยู่ได้อย่างมีความสุขมากพอ หรือหากจะออกเดินทางก็ไม่ได้ไปเพราะหนีอีกต่อไป จะเรียกว่าเป็นนักเดินทางที่มีคุณภาพมากขึ้นก็ได้
ผ่านไป 3 เดือน ครบระยะทดลองงาน ฝ่ายบริหารประชุม พิจารณา และลงความเห็นกันว่าให้ผมทำงานต่อได้ เขาคงเห็นพัฒนาการส่วนหนึ่ง นอกนั้นถ้าให้เดาก็คงเห็นความเอาจริงเอาจังและไม่เกี่ยงงาน ผมไม่ได้เข้าข้างตัวเอง แต่รู้ว่าตัวเองตั้งใจทำงานเต็มที่ ประเภทใช้ให้ทำหนึ่งอย่างผมทำให้สามอย่าง
การพยายามพิสูจน์ศักยภาพก็ส่วนหนึ่ง สิ่งที่สำคัญกว่าคือเรื่องทักษะความรู้ เพราะเห็นว่าทำมากทุ่มเทมากย่อมนำไปสู่ความเข้าใจมากด้วยเช่นกัน ความชำนาญไม่ได้เกิดขึ้นแค่ชั่วข้ามคืนหรือจากการฝึกฝนวันสองวัน แต่ต้องทำซ้ำย้ำ ทวนครั้งแล้วครั้งเล่า นี่ก็ไม่น่าจะใช้ได้เฉพาะกับวิชาชีพด้านกาแฟ น่าจะจำเป็นสำหรับทุกสาขาอาชีพเลยก็ว่าได้
ที่สำคัญ เราไม่ได้ไปประชันกับใคร เราแข่งกับตัวเองต่างหาก จุดนี้ก็นับว่าบรรลุเป้าหมายแรกที่ตั้งไว้แล้ว เพราะเห็นการเติบโตด้านนี้ของตัวเองค่อนข้างชัดเจน จากที่มะงุมมะงาหรา เขาคุยอะไรกัน วิเคราะห์สิ่งอย่างก็ไม่ได้รู้เรื่องในช่วงแรก ขณะนี้สามารถคุยภาษากาแฟกับหัวหน้างานรู้เรื่องมากขึ้น ทั้งนี้ทั้งนั้น ผมไม่อาจพอใจอยู่แค่เท่านี้ ยังต้องทำตัวเป็นน้ำพร่องแก้ว จะได้มีพื้นที่ว่างมากพอเวลาคนเขาเอาความรู้วิชาต่างๆ เติมลงมาให้
ผมคุยกับทางฝ่ายบริหาร บอกไปว่าจะขอทำงานเป็นฤดูกาลละไม่เกิน 5 เดือนได้ไหม โดยบอกเหตุผลไปตามตรงว่าเขาจะได้ไม่ต้องมายุ่งยากเรื่องวีซ่าทำงานให้ ส่วนผมเองก็จะได้เอาเวลาหลังจากจบแต่ละฤดูงานไปเดินทางท่องเที่ยวพร้อมทั้งเก็บเรื่องราวกาแฟในประเทศอื่นๆ อย่างในละตินอเมริกากับในหมู่เกาะคาริบเบียน ซึ่งพวกบอสๆ ก็เห็นด้วยกับข้อเสนอนี้
นั่นไงล่ะ มนุษย์ฟรีแลนซ์ผู้ไม่ฝักใฝ่งานประจำ เมื่อผ่านทดลองงานก็ได้กลับมายึดไลฟ์สไตล์เดิม แถมรอบนี้ยังได้เรียนรู้การเป็นมนุษย์เร่ร่อนอย่างมีคุณภาพกว่าเมื่อก่อน หมายถึงจะให้อยู่กับที่ก็ได้ ไม่ได้ทุรนทุรายแต่อย่างใด แต่ถ้าจังหวะนำพาให้ได้ออกเดินทางก็จะไม่โยกย้ายที่อยู่เพียงเพราะเบื่อหน่ายอีกต่อไป