โคโรนาไวรัส (Coronavirus) กำลังกลายเป็นเรื่องใหญ่ที่ทั่วโลก ‘ต้อง’ จับตามองอย่างใกล้ชิด
การระบาดของโรคที่เกิดจากไวรัสนั้น เกิดขึ้นตลอดมาในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ บ่อยครั้งที่มันกวาดล้างชีวิตมนุษย์ไปนับล้านๆ คน
ในทางระบาดวิทยา คำว่า Outbreak หมายถึงการอุบัติขึ้นแบบ ‘ฉับพลันทันที’ ของโรคที่สามารถติดต่อได้ อาจติดต่อในกลุ่มคนเล็กๆ ในเมือง ในภูมิภาค หรือแม้กระทั่งแพร่ไปได้ทั้งทวีป และจากทวีปสู่ทั้งโลกได้ด้วย
ยิ่งการเดินทางสะดวกรวดเร็วแค่ไหน โรคระบาดก็ยิ่งแพร่ไปได้เร็วเท่านั้น และโคโรนาไวรัสก็กำลังเป็นประเด็น เพราะมันแพร่จากเมืองอู่ฮั่นในจีน ไปไกลถึงสหรัฐอเมริกา และเข้ามาในประเทศไทยแล้ว โดยในตอนนี้ ทางการจีนต้อง ‘ปิดเมือง’ อู่ฮั่น ห้ามเข้าออก มีการหยุดการเดินรถประจำทาง รถใต้ดิน เรือเฟอร์รี และการเดินทางในเครือข่ายระยะไกลอื่นๆ หลังพบมีผู้เสียชีวิตถึง 17 ราย และทำท่าว่าจะลุกลามต่อไปอีก
ถ้าคุณเคยเล่นเกม Pandemic คุณจะรู้ดีว่า ไวรัสพวกนี้สามารถ ‘กลายพันธุ์’ ทำให้รุนแรงได้มากขึ้นอย่างไร และแพร่ลามผ่านวิธีการต่างๆ ได้อย่างไร ตั้งแต่การเดินทางทั้งทางอากาศและทางเรือ การกลายพันธุ์จนแข็งแกร่งขึ้น สามารถทนทานต่อสภาวะต่างๆ ได้มากขึ้น ซึ่งก็ต้องบอกกันตรงๆ ว่า การ ‘กลายพันธุ์’ ได้ง่ายและรวดเร็วนั่นแหละ คือคุณสมบัติของไวรัส ซึ่งเป็นสิ่งมีชีวิตในรูปแบบที่ ‘ง่าย’ ที่สุด
หากเป็นโรคระบาดทั่วไป มักใช้คำว่า Epidemic แต่หากเป็นโรคระบาดขนาดใหญ่ ลุกลามไปหลายประเทศหรือหลายทวีป จะใช้คำว่า Pandemic ส่วนคำว่า Outbreak หมายถึงอุบัติการณ์ที่เกิดขึ้นฉับพลัน
ถ้าคุณอยากทำความรู้จักกับโรคระบาดในรูปแบบต่างๆ ทั้งเล็กใหญ่ด้วยวิธีที่ง่ายและรวดเร็วที่สุด อยากชวนคุณดู Docuseries หรือสารคดีชุดใหม่ล่าสุดทาง Netflix ที่มีชื่อว่า Pandemic: How to Prevent An Outbreak
สารคดีชุดนี้มีด้วยกัน 6 ตอน เล่าถึงความเป็นไปได้ที่ไวรัสจากสัตว์จะติดต่อมาหามนุษย์ และก่อให้เกิดโรคระบาดขนานใหญ่ขึ้นในโลก ซึ่งวงการแพทย์และสาธารณสุขมีการเตรียมพร้อม จับตามอง และหาวิธีป้องกันอยู่ตลอดเวลา เพราะทุกคนในวงการแพทย์รู้ดีว่า โรคระบาดเช่นนี้มีความเสี่ยงที่จะเกิดขึ้นได้ตลอดเวลา และความเป็นไปได้ที่จะเกิดโรคระบาดเหล่านี้ก็ยิ่งมากขึ้นเรื่อยๆ ตามเวลาที่ผ่านไป
สารคดีชุดนี้ผลิตโดยบริษัท Zero Point Zero Productions ซึ่งเป็นผู้ผลิตสารคดีให้กับเชฟชื่อดังอย่าง แอนโธนี บอร์เดน เช่น สารคดีชุด Broken และ Rotten เป็นต้น เรียกได้ว่าเป็นบริษัทสารคดีที่ ‘จับงาน’ ด้านสืบสวนสอบสวนเรื่องราวในมุมมืดและแง่ลบของวงการใหญ่ๆ ในโลกมาโดยตลอด ดังนั้น เมื่อทำสารคดีเกี่ยวกับโรคระบาด จึงมีวิธีสร้างเรื่องที่ลึกถึงแก่น พาเราไปสำรวจแง่มุมต่างๆ ของโรคระบาดได้ในแบบที่น่าทึ่ง
ด้วยความที่เนื้อหาเกี่ยวกับโรคระบาดมีหลากหลายแง่มุมมาก สารคดีชุดนี้จึงแบ่งเป็น ‘บท’ (Chapters) ต่างๆ ในแต่ละตอนหรือแต่ละ episode จะแบ่งเป็น 4-6 บท ที่ไม่ต่อเนื่องกันเสียทีเดียว แต่ทำให้เราเห็นภาพใหญ่ของโรคระบาดได้
สารคดีชุดนี้เล่าถึงโรคระบาดขนาดใหญ่ที่เกิดขึ้นกับโลกตลอดมา มันซุ่มซ่อนอยู่ในที่ที่มนุษย์ย่างก้าวเข้าไปไม่ถึง แต่เมื่อมนุษย์เข้าไปรบกวน เชื้อโรค (โดยเฉพาะไวรัส) ก็ออกมาลุกลามระบาด ตั้งแต่ไข้หวัดสเปน (Spanish flu) ที่ทำให้คนติดเชื้อไปทั่วโลกมากกว่า 500 ล้านคน และเสียชีวิตในระดับ 50-100 ล้านคน ซึ่งเป็นตัวเลขมหาศาลมาก
ปัจจุบัน เรามักคิดว่าตัวเองปลอดภัยจากโรคเหล่านี้ เพราะการแพทย์ วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีต่างๆ ก้าวหน้าขึ้นมาก แต่ที่จริงแล้วมนุษย์ยังไม่รู้อะไรอีกมาก ในวงการแพทย์รู้ดีกว่า คำถามเรื่องโรคระบาดไม่ใช่การถามว่ามันจะเกิดขึ้น ‘อีก’ ได้หรือเปล่า แต่คำถามสำคัญกว่าก็คือ มันจะเกิดขึ้น ‘เมื่อไหร่’ เพราะโรคระบาดขนาดใหญ่คือหนึ่งในอุบัติภัยที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ และอาจเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้มนุษย์ทั้งเผ่าพันธุ์ต้องสูญสิ้นไปก็เป็นได้
ผู้เชี่ยวชาญบอกว่า ไข้หวัดที่เกี่ยวพันกับสัตว์ ไม่ว่าจะเป็นไข้หวัดนก ไข้หวัดหมู หรือไข้หวัดที่เกี่ยวข้องกับค้างคาวและสัตว์อื่นๆ นั้น มีอัตราการระบาดที่เพิ่มขึ้น และหากเกิดการระบาดใหญ่ขึ้นมาจริงๆ คาดการณ์ว่าสามารถทำให้คนทั่วโลกเสียชีวิตได้ราว 33 ล้านคน โดยใช้เวลาเพียงแค่ 6 เดือนเท่านั้นเอง
สารคดีชุดนี้เน้นย้ำความสำคัญของการเตรียมการ โดยเฉพาะการคิดค้นวัคซีนในเด็ก รวมทั้งพาเราไปจับตาดูสถานการณ์ปัจจุบัน และบอกเราตรงไปตรงมาไม่ปิดบัง – ว่านี่อาจคือภัยคุกคามการดำรงอยู่ของทั้งเผ่าพันธุ์มนุษย์
ทั้งหมดมีอยู่ด้วยกัน 6 ตอน ตอนแรกเล่าถึงการทำงานของแพทย์ในสหรัฐอเมริกาและเอเชีย เพื่อต่อสู้กับไข้หวัดเหล่านี้ รวมไปถึงการทำงานของนักวิจัยเพื่อพัฒนาวัคซีนที่ช่วยป้องกันโรคได้แบบครอบจักรวาล (ซึ่งก็แน่นอน – เป็นเรื่องยากมาก)
ตอนที่สองเน้นถึงเรื่องวัคซีน ไวรัสอีโบลาในคองโก และไข้หวัดใหญ่ในผู้ถูกกักกันตัวตามพรมแดนสหรัฐฯ และเม็กซิโก ตามมาด้วยตอนที่สาม ที่ว่าด้วยการทดสอบสัตว์ต่างๆ เพื่อดูว่าไวรัสอุบัติใหม่เกิดขึ้นมาได้อย่างไร ตอนที่สี่เล่าถึงการถกเถียงเรื่องวัคซีนและคณะทำงานที่ถูกไวรัสโจมตีในคองโก รวมถึงการทำงานในกัวเตมาลา ตอนที่ห้าเล่าถึงชุมชนต่างๆ ทั่วโลกที่ได้รับผลกระทบจากไวรัสเหล่านี้ และสุดท้ายคือตอนที่หก เล่าถึงความสำเร็จในบางระดับ แต่กระนั้น ไวรัสเหล่านี้ก็ยังซุ่มซ่อนรอเวลาที่จะเผยแสดงตัวออกมา
เรายังบอกไม่ได้ – ว่าโคโรนาไวรัสจากจีนจะแพร่ระบาดลุกลามจนกลายเป็น Pandemic หรือเปล่า แต่ที่แน่ๆ ก็คือการเฝ้าระวัง ศึกษา และหาข้อมูลเกี่ยวกับไวรัสเหล่านี้เอาไว้ล่วงหน้า คือวิธีป้องกันที่ดีที่สุด
ภาพจาก: netflix.com