ทุกครั้งที่ได้รับเชิญไปเป็นวิทยากรบรรยายเรื่องชีวิตและการทำงาน ผมมักจะยกแนวคิดจากหนังสือ Man’s Search for Meaning ของ วิกเตอร์ ฟรังเคิล ไปสรุปปิดท้าย เพราะสำหรับผม ชีวิตไม่ใช่การไปให้ถึงเป้าหมาย แต่คือการแสวงหาความหมายให้กับมัน
Man’s Search for Meaning มีใจความสำคัญ อธิบายว่าสังคมทุกวันนี้มุ่งเน้นเป้าหมายไปที่ด้านความสุข กล่อมเกลาให้เราคิดว่าเป้าหมายของชีวิต คือการแสวงหาความสุข
ทุกคนจึงพยายามแสวงหาความสุขเสียจนกระทั่งว่าคนที่ไปไม่ถึงจุดของความสุขแบบนั้น เขาจะรู้สึกผิด ละอายที่ตนเองไม่สามารถบรรลุเป้าหมาย
ทั้งที่จริงๆ แล้วในชีวิตของพวกเขาอาจจะไม่ได้ทุกข์ร้อนอะไร ไม่ได้หิวโหย ไม่ได้หนาวเหน็บ ไม่ได้เจ็บป่วย ร่างกายแข็งแรงทุกอย่าง แต่ภายในใจของเขาเกิดสิ่งที่เรียกว่า ‘สุญญากาศของอัตถิภาวะ’
สุญญากาศของอัตถิภาวะแสดงออกมาในรูปแบบของความสับสน งุนงง ไม่รู้ว่าชีวิตคืออะไร มีความหมายอย่างไร อยู่ไปเพื่ออะไร เราสงสัย ตั้งคำถาม แปลกแยก โดดเดี่ยว แล้วสักพักก็จะบ่นเบื่อ ตำหนิโลกรอบตัว เพียงเพราะเขาไม่มีความสุข
จุดมุ่งหมายที่แท้จริงของชีวิตไม่ใช่การแสวงหาความสุข แต่เป็นการแสวงหาความหมาย
ด้วยการคิดเช่นนี้ เราจึงสามารถแสวงหาความหมายได้จากทุกปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในชีวิต คือทั้งเรื่องสุขและเรื่องทุกข์ เพราะชีวิตในห้วงทุกข์นั้นก็มีความหมาย และดีไม่ดี มันจะสอนให้เรามองเห็นความหมายได้ชัดเจนยิ่งกว่า
เปรียบเหมือนการสร้างซุ้มประตูโค้ง สถาปนิกยิ่งวางหินที่มีน้ำหนักลงไปบนด้านบนของซุ้มประตูมากเท่าไหร่ ก็จะยิ่งทำให้มันแข็งแรงมากขึ้นไป
ความทุกข์เป็นภาวะที่เราไม่ปรารถนา แน่นอนว่าถ้าเลี่ยงได้ก็ควรเลี่ยง แต่ถ้าเลี่ยงไม่ได้ ควบคุมไม่ได้ นั่นแปลว่ามันต้องมีความหมายบางอย่างต่อเรา
เราจะค้นพบความหมายของชีวิตได้โดย 3 ทางคือ
1. การทำงาน ทำสิ่งที่มีความสำคัญ
2. ความรัก การได้ใส่ใจดูแลคนอีกคน และ
3. ที่สำคัญมากที่สุดก็คือความกล้าหาญในการเผชิญหน้ากับความลำบากยากเข็ญ
โลกรอบตัวของเราดำเนินไปตามทางของมัน เราเข้าไปควบคุมไม่ได้ทุกเรื่อง สิ่งเดียวที่เราควบคุมได้แน่นอนก็คือใจเราเอง นั่นคือทัศนะของเราที่มีต่อปรากฏการณ์ตรงหน้า เราจะมองมันอย่างไร ตัดสินใจว่าจะทำอะไร และจะดำเนินชีวิตผ่านมันไปอย่างไร
เมื่อเผชิญกับความทุกข์แสนสาหัส เสรีภาพที่เราทุกคนมีก็คือเราสามารถเลือกได้ว่าจะให้ความหมายกับมันอย่างไร การค้นหาความหมายจึงทำให้เรามีชีวิตอยู่ต่อไปได้